“Rampen komen er toch wel, laat ze je niet ontmoedigen!” Deze wijze boodschap kreeg ik van avocadoboer Aggai Azonzo tijdens een van mijn reizen. Azonzo is een bescheiden man, even oud als mijn vader. Hij werkt elke dag op zijn boerderij en spreekt zich uit over duurzaamheid tegen iedereen die het wil horen. Hij is onderdeel van ons voedselsysteem, zoals wij allemaal. Ik start met zijn citaat omdat de manier waarop wij voedsel maken een ramp is. Het systeem werkt niet. Het houdt armoede in stand en put onze planeet uit. We moeten deze ramp onder ogen zien en in actie komen voor een ander systeem waarvan mens, milieu en toekomstige generaties profiteren.
Deze blog verscheen eerder in het Engels op LinkedIn, geschreven door Heske Verburg. Lees hier de originele versie.
Wat er nu niet werkt
Kleinschalige boeren zijn ontzettend belangrijk voor onze samenleving. Zij zijn verantwoordelijk voor het voedsel voor miljarden mensen. Toch kunnen miljoenen van deze boeren wereldwijd de eindjes niet aan elkaar knopen en staat hun levensonderhoud voortdurend onder druk. Ze leven zelf in armoede terwijl ze een sleutelrol hebben hebben in ons voedselsysteem. De verdeling in het voedselsysteem is ongelijk, er zijn een paar machtige bedrijven die het voor het zeggen hebben. Bovendien is het voedselsysteem verantwoordelijk voor 1/3 van alle uitstoot van broeikasgassen wereldwijd. Het is geen verrassing dat 60% daarvan van de vleesindustrie komt. Klimaatverandering, bevolkingsgroei en verstedelijking gooien ook nog voortdurend olie op het vuur. Door corona is duidelijk geworden dat onze wereld uit balans is, en ons rampzalige voedselsysteem is daar zeker geen uitzondering op.
“We hebben een ander systeem nodig!”
Ik zou graag de woorden van Jeffrey Sachs herhalen. Hij is bekend econoom en adviseur van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDGs). In juli sprak hij de VN Food Systems Pre-Summit toe met een enorme passie over de ongelijkheid in de wereld: “We hebben een systeem, maar we hebben een ander systeem nodig!” Dat kan ik alleen maar beamen, maar wat zou dit andere voedselsysteem inhouden?
Ik licht het toe in zes mogelijke oplossingen:
1. Een gelijke stem voor producenten
Ten eerste moeten we ervoor zorgen dat de producenten van ons voedsel – de miljoenen boeren en arbeiders – een gelijke stem krijgen. Zij zijn essentieel in het voedselsysteem en moeten deel uitmaken van de oplossing. Zij hebben recht op een eerlijke beloning. Hiervoor is een radicale verschuiving van de macht nodig, een echte verandering die de mensen aan het begin van de ketens ten goede komt. We moeten zorgen dat hun positie verbetert en hun stemmen worden gehoord door overheden en bedrijven.
2. Wetgeving voor duurzame ketens
Bedrijven moeten anders zaken doen. Om dat te bereiken hebben we nieuwe regels nodig. Bijvoorbeeld wetten die duurzaam en verantwoord ondernemen verplicht maken voor bedrijven. Zo gaan jouw telefoon, t-shirt of kopje koffie niet meer ten koste van mens en milieu.
3. Betere regionale voedselsystemen
Het moet voor kleinschalige boeren makkelijker worden om voldoende voedsel te produceren voor hun eigen regio. Waar koffie, cacao en palmolie nu vaak geëxporteerd worden, moet meer ruimte komen voor regionale productie. Natuurlijk met een eerlijk loon. Bedrijven, investeerders en overheden moeten helpen om deze regionale voedselsystemen op gang te krijgen. Zo ontstaat er een sterkere voedselsector in producerende landen en worden kleine producenten en voedselbedrijven zelfvoorzienender.
Als regionale voedselsystemen gestimuleerd worden, gaan internationale ketens verschuiven. Een voorbeeld hiervan is palmolie; dit komt oorspronkelijk uit Ghana, maar Ghana importeert zelf grote hoeveelheden palmolie voor lokale consumptie uit Indonesië. Er ligt een enorm potentieel om het aandeel duurzame palmolie in Ghana voor eigen consumptie te vergroten.
4. Gebruik van slimme landbouwtechnieken
Door boeren training te geven in slimme landbouwtechnieken, kunnen zij op een duurzame manier meer voldoende en gezond eten produceren. Dat is win-win voor mens en planeet! Solidaridad traint kleinschalige boeren en arbeiders in milieuvriendelijke productiemethoden. Hierdoor weten zij hoe ze hun land efficiënter kunnen gebruiken, is hun productie en inkomen gestegen en is er meer gezonder en gevarieerder voedsel beschikbaar.
5. Empowerment van vrouwen en jongeren
Wist je dat veel kleinschalige boeren vrouw zijn? Daarom is het ontzettend belangrijk dat hun stem wordt gehoord. Hun belangen en zorgen zijn een heel belangrijk deel van de oplossing. Hetzelfde geldt voor jongeren: zij zijn de volgende generatie boeren die voor eten gaat zorgen. Toch zien we dat vrouwen en jongeren vaak niet serieus worden genomen, hun stemmen worden niet gehoord. Daarom is het belangrijk dat zij empowered worden, want zonder hen is een eerlijk en duurzaam voedselsysteem onmogelijk.
6. Van klimaatslachtoffers naar klimaathelden
Ten slotte de meest urgente uitdaging van onze tijd: klimaatverandering. Ons voedselsysteem warmt de aarde op en put de bodem uit. Er zijn wereldwijd ruim 500 miljoen kleinschalige boeren die de gevolgen van klimaatverandering al dagelijks ondervinden, terwijl zij er zelf nauwelijks aan bijdragen. Zij zijn klimaatslachtoffers, maar dat label van slachtoffer past niet bij ze. Hoe zou het zijn als zij klimaathelden worden? Er ligt een enorme kans om in de bomen en bodem van hun land CO2 vast te leggen. Volgens wetenschappers kan dat oplopen tot 18-37 miljard ton CO2 in de komende 20 jaar. En als we dit met alle landbouwgrond ter wereld zouden doen, zou het uiteindelijk meer kunnen opslaan dan er nu wereldwijd wordt uitgestoten. Om deze kans te benutten, moeten we gaan betalen voor de CO2 die boeren vastleggen. Zij zijn daarmee verzekerd van extra inkomen én helpen de hele wereld om klimaatverandering tegen te gaan. Hiermee worden kleinschalige boeren klimaathelden in plaats van klimaatslachtoffers!
Toewijding op de lange termijn
Het voedselsysteem veranderen is een grote uitdaging. De VN Food Systems Summit 2021 heeft vijf belangrijke doelstellingen en actielijnen, waaronder toegang tot veilig en gezond voedsel voor iedereen; de verschuiving naar duurzamere consumptie en het opbouwen van veerkracht. Genoeg werk aan de winkel dus. En ook al verschillen de ideeën over de weg vooruit, het is écht nodig om samen te werken. Daar is deze Summit een ideaal moment voor, maar we moeten zorgen dat het daar niet bij blijft. De toekomst van ons voedsel moet wereldwijd op nummer één staan. Een nieuw systeem is er niet van de ene op de andere dag. Het is een kwestie van toewijding op de lange termijn. Het zijn alle acties bij elkaar die het verschil maken. Dus volg ik het hoopvolle advies van avocadoboer Azonzo: het voedselsysteem is een ramp, maar we laten ons zeker niet ontmoedigen!
