Duurzame landbouw en bosbeheer helpt
Landbouw vrij van ontbossing en goed bosbeheer zijn de beste oplossing voor de Amazone en haar bewoners. Boeren en bosbouwers in de Amazone die duurzaam werken zijn gelukkig al lang geen uitzondering meer, maar helaas ook nog geen gemeengoed. Solidaridad ondersteunt ze graag, zoals in de Braziliaanse deelstaat Pará, waar veehouderij en cacaoteelt wordt gecombineerd zonder het gebruik van vuur. Bomen krijgen dan meer waarde en de boeren hebben belang bij het voorkomen en beperken van de branden. Bovenstaande video legt uit hoe dat in de praktijk werkt.
Waarom zijn er zo veel branden?
Veel (vee)boeren branden hun land om het klaar te maken voor het volgende seizoen. Dat is niet zo’n duurzame manier van landbouw, maar wel goedkoop, dus gebeurt het vaak. Veel boeren hebben ook niet de kennis om gewasresten anders te verwerken. Het branden is in principe geen bedreiging voor de natuur, zolang de boeren zorgen dat het vuur niet overslaat naar natuurgebieden. Dat gebeurt wel regelmatig, soms zelfs met opzet en ook steeds vaker per ongeluk, omdat door klimaatverandering het bos vaker uitdroogt en sneller vlam vat. Ook bosbouwers maken regelmatig gebruik van vuur, als ze na de houtkap een perceel geschikt willen maken voor de landbouw.
Ontginning van waardevolle natuur moet stoppen
Natuurlijke bossen die worden gekapt en andere natuur die wordt ontgonnen voor landbouw en veeteelt, brengt de natuurlijke rijkdom van de Amazone in groot gevaar. Daar komt bij dat ontginning ook sterk bijdraagt aan de uitstoot van broeikasgassen en daarmee aan klimaatverandering. Ontginning vindt vooral plaats langs wegen en bij havens in de Amazone. Volgens de FAO, de voedsel en landbouworganisatie van de Verenigde Naties, wordt 73% van de ontbossing veroorzaakt door kleine en grote boeren voor uitbreiding van het landbouwareaal.
Om natuurlijke hulpbronnen te behouden en klimaatverandering tegen te gaan, moet het ontginnen van natuurlijke bossen en andere waardevolle natuur stoppen. Ook de bosbouw kan en moet, net als de landbouw, een plek vinden buiten de waardevolle natuurlijke bossen.
Ontginning voor de landbouw is vaak de oorzaak van het verdwijnen van veel bossen in de Amazone (Foto: Solidaridad/Pieter Sijbrandij)
Europa importeert nauwelijks vlees en soja uit de Amazone
Nederland is de op één na grootste importeur van soja in de wereld. Met die soja wordt de grote veestapel in Nederland en de rest van Europa gevoerd. De Nederlandse melkveehouderij heeft zich gecommitteerd aan soja met het RTRS keurmerk, dat ontbossing uitsluit. Voor de Nederlandse varkens- en kippensector geldt dat niet. Die willen nauwelijks verantwoordelijkheid nemen voor duurzaam geproduceerde soja. De uitzondering die Keten Duurzaam Varkensvlees maakt, is daarom echt bijzonder. Van de Europese import was in 2017 maar 13% vrij van ontbossing (European Soy Monitor).
Door effectief ingrijpen van overheid, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en de bewoners van de Amazone, is de uitbreiding van de sojateelt in de Amazone-regio effectief beperkt. Goed voorbeeld hiervan is het soja-moratorium van 2006. Soja uit Brazilië komt niet meer uit de Amazone, maar uit het midden en zuiden van het land. Recent is door de Amerikaans-Chinese handelsoorlog de prijs van Noord-Amerikaanse soja sterk gedaald, waardoor de Europese import voor een groot deel is verschoven van Zuid-Amerika naar Noord-Amerika.
De sojateelt heeft zeker invloed op de landbouw en natuur in Brazilië, ook in de Amazone-regio, maar veruit de grootste aanjager van ontbossing is de extensieve rundveehouderij, die qua landgebruik vele malen groter is dan de sojateelt. Van het Braziliaanse rundvlees wordt 80% in eigen land geconsumeerd, de rest gaat vooral naar Azië. Europa importeert ongeveer 1,5% van het Braziliaanse rundvlees. Net als Brazilië consumeert Europa vooral vlees van eigen bodem.
De halve wereld is direct, maar vaak onzichtbaar, via handel verbonden met de Amazone en heeft dus invloed op de ontwikkeling van het gebied. Europa importeert nauwelijks soja en vlees uit de Amazone. Maar Europa investeert wel in de Amazone en heeft een lange historische relatie met Brazilië en de andere Amazone-landen. De conclusie is dat de Braziliaanse binnenlandse vraag, investeringen en de mondiale wereldhandel belangrijke invloed hebben op wat er in de Amazone gebeurt, maar Europa vooral door samenwerking en investeringen kan bijdragen aan duurzame ontwikkeling in de regio.
Alleen de bewoners kunnen de Amazone redden en verdienen steun
De bewoners van de Amazone zijn aan zet om de natuurlijke rijkdom te behouden en de regio duurzaam te ontwikkelen. João Shimada, bewoner van het gebied legt in dit interview uit hoe dat in de praktijk werkt. Hij vertelt ook dat er in samenwerking tussen de overheid, boeren en bosbouwers al veel is bereikt in het terugdringen van de ontbossing. En dat daar weinig waardering voor is, wat de ontevredenheid heeft gevoed en president Bolsonaro in de kaart heeft gespeeld. Shimada schetst ook hoe de nationale en internationale politiek en handel positieve invloed kunnen hebben op duurzame ontwikkeling van de Amazone regio.
Het handelsverdrag van Europa met de Zuid-Amerikaanse landen (Mercosur) is dan ook vooral een kans voor de Amazone. Europa kan samenwerken en handelen met de Amazone landen en sturen op duurzame economische ontwikkeling. Zo kan Europa tegenwicht bieden aan President Bolsonaro, die weinig geeft om natuurbehoud en niet gelooft in klimaatverandering.
Niet vingerwijzen maar samenwerking bevorderen
Volgens Eva Jinek en Jort Kelder is de hipster-koffie met sojamelk de oorzaak van wat er misgaat in de Amazone. NRC checkte het en het klopt voor geen meter. Groenlinks roept op Twitter om ‘strengere Europese duurzaamheidseisen voor de import van vlees en soja, zodat het Amazonewoud niet voor de vleesindustrie wordt vernietigd’, een oproep die de plank mis slaat omdat Europa nauwelijks vlees en soja uit de Amazone-regio importeert. Zelfs minister Kaag had het bij het verkeerde eind, toen ze bij Jinek beweerde dat ‘kleinschalige boeren het bos meestal niet afbranden, omdat ze met organisaties zoals Solidaridad samenwerken’. Kleinschalige boeren zijn onderdeel van het probleem en onze programma's zijn nog te kleinschalig om op grote schaal oplossingen te kunnen bieden voor de boeren in de Amazone.
Het vingerwijzen is een hobby in de media en politiek, maar brengt de oplossing niet dichterbij. De enige oplossing, zoals ook bepleit door minister Kaag, is meer internationale samenwerking. Uiteindelijk kunnen alleen de bewoners de Amazone redden. Maar zij zijn wel afhankelijk van medewerking en steun van bedrijven, burgers en overheden in Brazilië, Europa en de rest van de wereld. Laten we haast maken met die samenwerking, want de wereld kan niet zonder de Amazone.