Terug naar de essentie: Een economie die werkt voor iedereen
De nieuwe strategie ‘Reclaiming Sustainability’ is het resultaat van twee jaar dialoog, ideeënvorming en debat binnen en buiten het Solidaridad Netwerk. Begin 2021 zijn de Engelse versie en een samenvatting gepubliceerd. Honderden werknemers van Solidaridad in alle uithoeken van de wereld hebben een bijdrage geleverd. Maar er is ook een stevig beroep gedaan op de kennis en ervaring van onze partners over de hele wereld. Ook hebben we de strategie voor Europa verder uitgewerkt.
Heske Verburg, directeur van Solidaridad Europa: “Duurzaamheid lijkt zijn ware betekenis te hebben verloren. Zolang producenten in armoede leven en de aarde wordt uitgewoond is er nog een lange weg te gaan. Wij willen duurzame productie terug in handen geven van de producenten. Productie en consumptie met respect voor mensen, de aarde en een eerlijk aandeel voor iedereen.”
Boeren en arbeiders gaan voor
Boeren hebben misschien wel het belangrijkste beroep op de wereld. Waar zouden we zijn zonder de producenten van ons dagelijks voedsel? Boeren maken ook het verschil als het gaat om de toekomst van onze planeet. Want een vruchtbare bodem is niet alleen cruciaal voor de wereldvoedselproductie, maar behoud van de bodemvruchtbaarheid voorkomt ook dat nog meer natuur wordt ontgonnen voor de landbouw. Daar komen veel broeikasgassen bij vrij, waardoor de aarde nog verder opwarmt. Boeren werken dagelijks met de natuur. Iedere dag nemen ze besluiten die onze maatschappij en het milieu raken. Daarom is het welzijn van boeren een voorwaarde om de natuur te beschermen.
Maar onze welvaart en welzijn zijn ook sterk afhankelijk van het werk van miljarden arbeiders in de mijnbouw, industrie en dienstensector. Zij maken onze schoenen, kleding, mobieltjes, elektrische auto’s en sieraden. Arbeid wordt vaak slecht betaald, dat werd weer eens scherp zichtbaar tijdens de coronacrisis. Dat heeft directe gevolgen voor de arbeiders, hun gezinnen en hun leefgemeenschappen.
Tijd voor een nieuwe economie
De grootste mondiale uitdagingen van deze tijd zijn hardnekkige armoede, vernietiging van natuur, vervuiling van het milieu, bevolkingsgroei en groeiende ongelijkheid. Tien mondiale trends sturen de aanpak van Solidaridad.
1. Driekwart van de boeren leeft nog steeds in armoede
Met twee miljard banen is de landbouw en voedselsector de grootste werkgever van de wereld. Maar zo’n 800 miljoen mensen op het platteland zijn zelfs te arm om zichzelf goed te voeden. Driekwart van de boeren leeft onder de armoedegrens van $2 per persoon per dag.
2. Verhoging van de wereldvoedselproductie veroorzaakt opwarming van het klimaat
De groei van de welvaart en wereldbevolking tot 9 à 10 miljard mensen in 2050, zorgen voor een 50% grotere vraag naar voedsel. Maar de landbouwontwikkeling draagt door de ontginning van natuur en uitputting van bodems, sterk bij aan de opwarming van het klimaat (25% van de mondiale uitstoot). Tot overmaat van ramp wordt de landbouw ook nog eens hard getroffen door diezelfde opwarming, waardoor nog meer landbouwgrond nodig is voor het voeden van de wereldbevolking.
3. Discriminatie van bevolkingsgroepen, vrouwen en jongeren
De Black Lives Matter beweging heeft opnieuw onze ogen geopend voor de gevolgen van systematische discriminatie op basis van huidskleur, geslacht, leeftijd, etniciteit, geloof en seksuele voorkeur. Uitsluiting leidt tot maatschappelijke ontwrichting.
4. Continu groeiende machtsconcentratie bij een kleine groep bedrijven
De macht van grote internationale bedrijven is zo sterk gegroeid dat zelfs nationale overheden geen grip meer hebben op hun handelen. Denk bijvoorbeeld aan grote banken die zo belangrijk zijn geworden voor de economie dat overheden ze niet failliet kunnen laten gaan. Of handelsbedrijven die nationale (fiscale) wetgeving ontwijken door (op papier) elders zaken te doen.
5. Aanhoudende fundamentele kritiek op het mondiale economische systeem
De eenzijdige focus op economische groei leidt tot maatschappelijk ongewenste uitkomsten, ongelijkheid, uitsluiting en schade aan natuur en milieu. Gezaghebbende denkers als Tim Jackson, Thomas Piketty en Joseph Stiglitz publiceerden erover.
6. Verstedelijking vergroot de vraag naar gezond en betaalbaar voedsel
Wereldwijd wonen steeds meer mensen in steden. De vraag naar gezonde betaalbare voeding stijgt daardoor sterk. Het is een kans voor nieuwe vormen van een regionale circulaire voedseleconomie.
7. Banen en arbeiders in de knel
Werkloosheid en slecht betaalde en onveilige banen vergroten de druk op arbeiders wereldwijd. Het zijn in het bijzonder vrouwen, jongeren, migranten, landarbeiders, mijnwerkers en laagopgeleide arbeiders die de gevolgen dragen.
8. Groeiende vraag naar duurzame producten
De steeds grotere vraag naar duurzame producten in bijvoorbeeld Europa, Japan en de VS zorgt voor kansen voor duurzame producenten in internationale productieketens.
9. Grotere maatschappelijke druk van burgers tegen milieuvervuiling
Lucht, water en bodemvervuiling zijn wereldwijd aanleiding voor meer protest van burgers en maatschappelijke organisaties.
10. De VN ontwikkelingsdoelen voor 2030 krijgen bredere steun
De ontwikkelingsdoelen van de VN voor 2030 krijgen steeds bredere steun uit alle delen van de mondiale samenleving. Toch loopt het realiseren van de doelstellingen nog achter op schema.
Duurzaamheid terug op het rechte pad
Toen Solidaridad in 1988 Max Havelaar op de markt bracht in Nederland leek dat aanvankelijk een groot succes onder consumenten. Maar al snel bleek het tegendeel. Er was massieve media-aandacht waardoor veel consumenten bewust werden gemaakt over de achtergestelde positie van koffieboeren. En een flink deel van de consumenten zei dat ze voortaan zouden kiezen voor eerlijke koffie, maar in het supermarktschap bleek al snel dat houding en gedrag ver uiteen kunnen lopen. Het marktaandeel van Max Havelaar koffie is in de afgelopen drie decennia blijven steken op enkele procenten. Onvoldoende voor grootschalige verandering in de koffiesector. Vergelijkbare ontwikkelingen zien we in de markten voor biologische en veganistische producten. Met alleen de macht van de consument is het onmogelijk om een hele sector om te krijgen. Met alleen de top van de piramide van verandering kan Solidaridad haar visie niet realiseren.
Eind vorige eeuw kwam een tweede beweging op die gekenmerkt wordt door Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) en de tweede laag in de piramide vormt. Niet zozeer consumenten maar juist de bedrijven zelf nemen dan het initiatief voor duurzame productie en consumptie. Toentertijd nieuwe keurmerken zoals Rainforest Alliance en Utz Certified zijn hiervan bekende voorbeelden. Ze leggen de nadruk op verbetering van de productieomstandigheden, maar de boeren worden er financieel gezien nauwelijks beter van. Veel kosten voor mens en milieu worden nog steeds niet meegerekend in de prijs.
In de afgelopen vijftien jaar zijn vele mondiale ronde tafels opgericht zoals voor palmolie, soja en katoen. Doel was om per sector, en met alle grote spelers aan tafel, een hard duurzaam fundament in de mondiale markt te leggen. Voldoe je als bedrijf niet aan een minimum set van duurzame eisen, dan lig je eruit bij de rest van de sector, zo was de gedachte. Het pakte anders uit. Geen enkele ronde tafel maakte die hoge ambitie waar. Al snel ontwikkelden de ronde tafels zich in een andere richting en gingen lijken op de eerdere MVO keurmerken. Een plusje voor de voorlopers, maar niet iets waar achterblijvers zich druk over hoeven te maken.
Met alleen vrijwillige initiatieven, zoals in de bovenste drie lagen van de piramide van verandering, komen de achterblijvers niet in beweging. Uiteindelijk kan alleen met bindende regels en handhaving door overheden, een sector als geheel worden verduurzaamd. Nationale en internationale overheden kunnen met een slimme mix van maatregelen hele sectoren verduurzamen. Dat is een van de speerpunten in de nieuwe strategie.
Betere balans tussen regionaal en mondiaal: Glocality
Om een nieuwe economie vorm te geven kiest Solidaridad voor drie strategische prioriteiten:
- Meer nadruk op regels en beleid van overheden, banken en bedrijfsleven.
- Regionale stedelijke markten als kans voor boeren en arbeiders.
- Meer fatsoenlijke banen en duurzame inzetbaarheid van werknemers.
De groeiende welvaart en wereldbevolking leidt tot een groeiende consumentenvraag naar voedsel, kleding en andere goederen en diensten. Boeren en arbeiders voorzien in die groeiende vraag en produceren zowel voor internationale export-ketens zoals koffie, cacao en textiel, als voor de groeiende stedelijke vraag naar vers en gezond voedsel in de eigen regio. Solidaridad zoekt een betere balans tussen die twee markten en zal in de komende jaren meer aandacht besteden aan het ondersteunen van producenten die voorzien in de vraag naar goed voedsel in de nieuwe megasteden van Afrika, Azië en Latijns-Amerika.
Maar we blijven ook werken aan het bestrijden van ongelijkheid in internationale export-ketens. Want voortdurende armoede, kinderarbeid en ontbossing horen niet thuis in onze definitie van een nieuwe economie. De betere balans tussen regionaal (local in het Engels) en mondiaal (global) duiden we aan met een nieuwe term: Glocality.
Aan de slag met 14 beoogde resultaten
Drie principes sturen het werk van Solidaridad om duurzaamheid terug op het rechte pad te brengen in de periode 2021-2025:
- Meer welvaart voor boeren en arbeiders
- Natuur- en milieuvriendelijke productie
- Een inclusieve economie
Solidaridad werkt binnen deze strategie aan 14 beoogde resultaten in vier werkvelden.
Duurzame productie:
- Boeren produceren met respect voor natuur en milieu.
- Arbeiders hebben veilig werk en een fatsoenlijk loon.
- Boeren optimaliseren productiviteit en minimaliseren risico’s.
- Verwerkende industrie minimaliseert vervuiling en afval.
Duurzaam ondernemersklimaat:
- Ontwikkelen van agrarische dienstverlening.
- Boeren creëren meer waarde door verwerking en directe verkoop.
- Arbeiders ontwikkelen zich en hebben passend werk.
Duurzaam beleid:
- Maatschappelijke organisaties nemen deel aan het ontwikkelen van beleid.
- Burgers uiten hun mening en nemen deel aan het publiek debat.
- Overheden op alle niveaus maken en handhaven bindende regels.
- Bedrijven, inclusief de financiële sector, voeren duurzaam beleid.
Duurzame markten:
- Supermarkten, merken en overheden kopen duurzaam in tegen een eerlijke prijs.
- Consumenten willen duurzame producten kopen.
- Overheden kopen gezond voedsel uit de regio.
Innovatie
Problemen zoals klimaatverandering, machtsconcentratie in de economie en armoede zijn zeer complex en hardnekkig en kunnen met de oplossingen die we nu voorhanden hebben niet verhelpen. Er zijn nieuwe methoden nodig die deze en andere problemen structureel aanpakken en die versnelling brengen in de verduurzaming van de mondiale economie. Want de tijd dringt en hoe langer we wachten hoe groter de inspanning die nodig is om ze op te lossen. Solidaridad is daarom voortdurend op zoek naar nieuwe manieren om haar doelstellingen te bereiken. Nieuwe methoden moeten op steun kunnen rekenen van onze partners, zijn niet te duur en eenvoudig op te schalen. We focussen bij innovatie op vier thema’s:
- Eerlijke kennis en data
- Eerlijke arbeid
- Eerlijk voedsel
- Eerlijk eigendom en zeggenschap
Solidaridad gaat regelmatig publiceren over de problemen die boeren en arbeiders ervaren bij het verduurzamen van de productie.
Mariam Dao Gabala, voorzitter van de Internationale Raad van Toezicht van Solidaridad Network: “Als Afrikaanse en door mijn betrokkenheid bij boeren en arbeiders in West Afrika, ben ik zeer enthousiast om de beweging terug naar de kern van een duurzame economie mee vorm te geven. Boeren, mijnwerkers en arbeiders moeten meer zeggenschap en een eerlijk aandeel krijgen in een mondiale duurzame economie.”
Dit artikel is gebaseerd op de originele Engelstalige strategie documenten:
Missie en visie
Onze visie is een mondiale economie die werkt voor iedereen. Dat de wereldbevolking zichzelf kan onderhouden met alles wat we produceren en consumeren. En dat we dit doen met respect voor de aarde, voor elkaar en de generaties na ons.
Onze missie is dat we boeren, mijnwerkers en arbeiders in staat stellen om een leefbaar inkomen te verwerven, zelf hun toekomst te bepalen en hun beroep uit te oefenen zonder de aarde uit te wonen. Dat doen we door van duurzame productie de norm te maken in de hele productieketen, van de akker of de goudmijn tot aan de consument.