2019 is een speciaal jaar voor Solidaridad: wij vieren ons 50-jarig bestaan sinds de oprichting in 1969. Dit jaar kijken we terug op de afgelopen 5 decennia waarin Solidaridad een bijzonder pad heeft afgelegd. In de vroege jaren zette de organisatie zich in voor het pleiten voor sociale rechtvaardigheid voor de armen en onderdrukten in Latijns-Amerika. Amper een paar decennia later stond Solidaridad vaak aan de wieg van sociaal-economische ontwikkelingen en innovatie in duurzame ontwikkeling.
Als organisatie heeft Solidaridad zich in de afgelopen 50 jaar twee keer opnieuw uitgevonden. De eerste overgangsperiode vond medio jaren ‘80 plaats, toen Solidaridad voor fairtrade en sociaal-economische ontwikkeling begon te pleiten. De tweede verandering in de koers kwam in 2011, met de transitie van een Nederlandse ontwikkelingsorganisatie naar een wereldwijd netwerk met regionale kantoren op vijf continenten.
Een tijd van verandering
Solidaridad werd in 1969 door katholieke bisschoppen in Nederland opgericht door middel van een Adventscampagne om ontwikkelingshulp te bieden aan de armen in Latijns-Amerika. In het Spaans betekent ‘solidaridad’ ook ‘solidariteit’. Zo was een organisatie geboren die zich in de loop van de jaren ‘70 en begin jaren ‘80 veelal zou inzetten om sociale rechtvaardigheid voor de armen en onderdrukten in Latijns- en Zuid-Amerika te bepleiten.
De activistische houding van Solidaridad in deze periode weerspiegelde de sociale ontwikkelingen in de wereld. Dit was een tijd van verandering en van aanhoudende sociale protesten waardoor de oude, traditionele politieke structuren geleidelijk aan het afbreken waren.
Pleiten voor sociale rechtvaardigheid
In de jaren ‘70 lanceerde Solidaridad een aantal soms spraakmakende campagnes waarmee de organisatie een hart onder de riem stak van de arme en onderdrukte bevolking in Latijns-Amerika. De inspiratie hiervoor waren onder andere de ideeën die naar voren werden gebracht in het boek Pedagogiek van de Onderdrukten van de Braziliaanse filosoof en pedagoog Paulo Freire.
Deze poster uit de jaren ‘70 laat goed de activistische houding van Solidaridad in deze periode zien, waarin gepleit wordt voor voedselzekerheid voor de armen in Latijns-Amerika
Zo lanceerde Solidaridad in 1979 de campagne ‘Uit het slop!’, waarmee de organisatie verbinding legde tussen de bewoners van arme wijken in Brazilië met de mensen woonachtig in achtergestelde buurten in Nederland.
De ‘Uit het slop!’ campagne uit 1979
Dappere stemmen uit Latijns-Amerika
Deze periode werd ook gekenmerkt door uitgebreide politieke onderdrukking in verschillende Latijns-Amerikaanse landen, waaronder Nicaragua, El Salvador, Honduras en Guatemala. Solidaridad bood steun aan de mensen die dapper genoeg waren om hun stemmen hiertegen te laten horen, zoals Oscar Romero, de aartsbisschop van San Salvador (in El Salvador). Romero was zeer uitgesproken tegen de militaire onderdrukking tijdens de bloedige burgeroorlog in zijn land.
In de winter van 1980 schreef Romero een brief aan Solidaridad waarin hij zijn dankbaarheid uitte voor de steun van de organisatie die het mogelijk maakte om radioapparatuur te kopen zodat hij een breder publiek kon bereiken. Hij beschreef ook hoe moeilijk het was geworden om zijn werk te kunnen blijven doen.
Aartsbisschop Oscar Romero bezig met een radio-uitzending
Zijn stem tegen de onderdrukking laten horen, kostte Romero helaas zijn leven. Amper vier dagen nadat hij de brief aan Solidaridad had geschreven, op 24 maart 1980, werd hij tijdens de zondagsmis in San Salvador in zijn hart geschoten. Het verlies van mensen zoals Romero blijft een pijnlijke wond in de geschiedenis van Solidaridad.
Het bezoek van Rigoberta Menchú
Een andere moedige stem uit Latijns-Amerika kwam van de Guatemalteekse mensenrechtenactiviste Rigoberta Menchú. In 1981 hield ze haar eerste publieke toespraak – ‘Vrede met al het geweld?’ – tijdens een bijeenkomst van Solidaridad in Woerden. Kort hiervoor was ze uit Guatemala gevlucht. Toen ze haar toespraak hield, was haar haar zeer kort geknipt om te vermijden dat ze tijdens haar vlucht herkend zou worden.
Rigoberta Menchú me Jan Zijerveld, toenmalige voorzitter van Solidaridad, in 1981
Jarenlang steunde Solidaridad het mensenrechtenwerk van Rigoberta. In 1992 ontving Rigoberta de Nobelprijs voor de Vrede en werd ze uitgenodigd in Nederland door Koningin Beatrix. Toen had Rigoberta weer lang haar.
Sociaal-economische ontwikkeling stimuleren
Het idealistische en revolutionaire activisme van de jaren ‘70 maakte geleidelijk plaats voor een meer economisch georiënteerd debat van de jaren ‘80. In deze periode besefte Solidaridad ook dat sociale rechten geworteld zijn in economische ontwikkeling.
Zo vond de eerste heruitvinding van Solidaridad plaats in medio jaren ‘80 en richtte de organisatie zich tot het bepleiten van een betere economische situatie voor de arme producenten in ontwikkelingslanden. Daarnaast werkte Solidaridad aan het verhogen van de bewustwording van consumenten in Europa over deze onderwerpen.
Deze Mexicaanse boer inspireerde het oorspronkelijke Max Havelaar koffie logo en de verpakking
Wereldwijde fairtrade beweging in gang zetten
Zo werd het begrip ‘fairtrade’ medio jaren ‘80 geboren en in 1988 richtte Solidaridad vervolgens Stichting Max Havelaar op. ‘s Werelds eerste fairtrade merk voor duurzame koffie werd met succes op de Nederlandse markt gelanceerd, twee jaar later gevolgd door de lancering op de Europese markt. Het succes van Max Havelaar koffie in Nederland was hierbij aanleiding voor een wereldwijde fairtrade beweging voor koffie en andere sectoren, zoals thee en cacao.
Max Havelaar koffie en thee in de jaren ‘90
Op weg naar certificering, MVO en rondetafel-initiatieven
In de jaren ‘90 en in de beginjaren van het nieuwe millennium werd Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) een steeds belangrijkere factor in duurzame productie en consumptie. Solidaridad werkte aan het ontwikkelen en promoten van nieuwe certificeringsstrategieën, waarbij het op verantwoord gedrag van reguliere bedrijven doelde.
In 1995 richtte Solidaridad AgroFair op, een bedrijf die voor de import en distributie van bananen zorgt en waarvan de producenten in Afrika en Latijns-Amerika mede-eigenaren zijn. Dit leidde tot een succesvolle lancering van fairtrade OKÉ en biologische EKO OKÉ bananen op de Europese markt.
OKÉ bananen worden in Ecuador klaargezet voor verscheping naar Rotterdam
Zo vervolgde Solidaridad haar werk in certificering voor meer duurzame productie en consumptie van o.a. koffie, cacao, fruit en textiel tot ongeveer 2010. Andere voorbeelden van (mede-)initiatieven van Solidaridad uit deze jaren zijn het modemerk Kuyichi (2001), het certificeringslabel Utz Certified (2002) en Made-By Foundation (2004), een alliantie van modemerken toegewijd aan meer duurzame productie.
Deze textielcampagne van Solidaridad van rond de eeuwwisseling pleit voor een nieuw duurzaam patroon in de kledingindustrie
Daarnaast werd Solidaridad in 2006 een actieve deelnemer en ook initiatiefnemer in rondetafels voor beleidsontwikkeling en samenwerking van diverse sectoren, waaronder suiker, palmolie, katoen en soja. Deze wereldwijde rondetafels behoren tot de dag van vandaag tot de kern van Solidaridad’s strategie tot interventie.
Overgang naar wereldwijd netwerk
In 2007 begon Solidaridad aan haar geleidelijke transitie van een Nederlandse ontwikkelingsorganisatie naar een internationale netwerkorganisatie. Daarnaast vond er een decentralisatie plaats naar zes regionale kantoren (in 2019 zijn het er 8). Dit werd de tweede heruitvinding van Solidaridad als organisatie.
Zo werd Solidaridad Network officieel in 2010 opgericht. Daarbij kwam er na 34 jaar tevens een einde aan de formele oecumenische samenwerking met kerken.
Een sectorbrede aanpak
Het ‘nieuwe’ Solidaridad Network zette haar werk in de verduurzaming van productieketens en als deelnemer van diverse rondetafels voort. Door deze ervaring besefte de organisatie dat certificering niet voldoende is om de kernproblemen van niet duurzame productie te kunnen oplossen. Goed overheidsbeleid en een gezonde economische infrastructuur zijn onder andere belangrijke randvoorwaarden hiervoor.
Solidaridad omarmde hierbij een ‘post-certificering’ strategie en ontwikkelde een meer sectorbrede aanpak om de uitdagingen van niet duurzame productie en consumptie het hoofd te kunnen bieden.
‘Speed & Scale’ richting duurzame en inclusieve ontwikkeling
Vanaf 2016 wordt het huidige werk van Solidaridad geleid door het vierjarige strategische plan richting duurzame en inclusieve ontwikkeling. Naast het werk in productieketens zijn er in de ‘Ambitie 2020’ van Solidaridad de volgende vijf innovatie-thema’s opgenomen: klimaat- en landschapsinnovatie, gender inclusiviteit, impact investment en digitalisering.
Met deze innovatie-agenda als richtlijn werkt Solidaridad aan toekomstbestendige, duurzame productieketens die de belangen van boeren en arbeiders prioriteren.
Deelnemers aan de Solidaridad Maso-Academy: deze jonge cacaoboeren krijgen professionele training in Ghana. Dit is een van Solidaridad’s grootste huidige programma’s
Met goede moed en grote ambities voor een duurzame en inclusieve samenleving werkt Solidaridad anno-2019 wereldwijd vanuit acht regionale kantoren. Met onze blik op vooruit streven wij ernaar van de lessen uit onze 50-jaar geschiedenis en ervaring te leren en deze verder in te zetten in ons werk.